CMR konvansiyonu -2

Milletlerarası nitelikli kara taşımacılığına uygulanacak hükümleri düzenleyen sözleşmenin adıdır CMR… Milletlerarası sözleşmelerin Türk Hukukunda nasıl uygulanacağına ilişkin temel prensip, Anayasanın 90’ıncı maddesinin son fıkrasında yer almaktadır.

Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. Anayasamız usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan Milletlerarası sözleşmeleri, doğrudan Türk Hukuku’nun bir parçası olarak kabul ederek, kanun hükmünde saymaktadır.

Türk Hukukunda karayolu ile eşya taşımacılığı ile ilgili hükümler içeren, başta Türk Ticaret Kanunu olmak üzere çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır. Taşımaya ilişkin bu düzenlemeler içerisinde, CMR kapsamına giren taşıma sözleşmelerine hangi kuralların uygulanacağını genel hükümlerden hareketle tespit etmek mümkündür. CMR sadece milletlerarası karayolu ile eşya taşımacılığını düzenlediği için özel düzenleme olarak öncelikle uygulanacaktır. CMR’nin milletlerarası taşıma sözleşmelerine uygulandığını dikkate alırsak, yabancı unsurlu ilişkilere uygulanacak hukuku belirleyen kanunlar ihtilafı kurallarımızın yer aldığı 2675 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanun ile CMR’nin birlikte nasıl uygulanacağının da dikkate alınması gerekir.

MÖHUK’nun 1’inci maddesi yabancılık unsuru bulunan özel hukuk ilişkilerinde bu kanunun uygulanacağını belirlerken, aynı maddenin son fıkrasında; Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu milletlerarası sözleşme hükümleri saklıdır demektedir. Böylece söz konusu madde, aynı konuda bir milletlerarası sözleşme bulunması durumunda, söz konusu milletlerarası sözleşme hükümlerinin Türk Hukukunun bir parçası olarak öncelikle uygulanacağını ifade etmektedir.

CMR’ ye taraf bir devlet olarak Türk Mahkemelerinde açılacak davalarda, taşıma sözleşmesinin CMR kapsamı içerisine girmesi durumunda, hakim, kanunlar ihtilafı kurallarına müracaat etmeksizin uyuşmazlığı CMR hükümlerine göre çözecektir. Birçok milletlerarası sözleşmede olduğu gibi CMR’de, uyuşmazlığı çözmek üzere bir milli hukukun taşımaya ilişkin kurallarını yetkili kılmak yerine, uyuşmazlığı bizzat çözecek maddi hukuk kurallarını muhtevidir.

Bu sebeple hakim, öncelikle uyuşmazlığın CMR sözleşmesi kapsamına giren bir taşımadan kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakacaktır. Eğer uyuşmazlık 1’inci maddede belirtildiği üzere, CMR kapsamına giren bir uyuşmazlık ise, olayda hangi hukukun yetkili olduğu araştırmasına gidilmeksizin CMR hükümleri uygulanacaktır.

Murat Ertütüncü
E-Mail: muratertutuncu@gmail.com