Geçen sayımızda 2015 yılına ait İETT Sayıştay Denetim Raporuna yer vermiştik. Bu sayımızdan itibaren her sayımızda Özel Halk Otobüsü esnaflarını ilgilendiren bölümleri mercek altına almaya çalışacağız.
İncelenen İETT olsa da raporu tamamen incelediğinizde dolaylı yönlerden İBB ve İBB meclis kararlarının incelenmiş olduğunu görebilirsiniz. İETT’yi denetleyen Sayıştay yetkililerinin raporlarından bu sayımızda ‘Kuruma Ait Raylı Sistemlerin Büyükşehir Belediyesine Devredilmesi Dolayısıyla Alınması Gereken Kira Bedelinin Tahakkuk ve Tahsil Edilmemesi’ bölümünü irdeleyeceğiz. Özel Halk Otobüslerini ilgilendiren bölümleri irdeleyeceğimizi söylemiştik, bunun ÖHO esnafı ile ne alakası var diyebilirsiniz. Hemen geriye dönük hatırlatmalarla konunun bağlantısını açıklayayım.
Levent’teki İETT Garajı arazisi 2006 yılında “prestijli alan” ilan edildi. Bu karardan sonra da özelleştirilip satılmasına karar verildi. Buradan gelen para ile de İETT’nin raylı sistem yapımında İBB’ye finansal destek sağlaması amaçlandı. Amaç olarak kamu adına iyi niyetle başlayan bu yaklaşım 2007 yılındaki ihale sonrası arapsaçına dönen bir çıkmaza girdi. Şehir Plancıları Odası ihalenin planını mahkemeye taşıdı. İhaleyi kazanan Dubai Şeyhi El Maktum da hukuki sürecin bitmesini beklemek zorunda kaldı.
Bu dönemde de İBB buradan gelecek finansal desteğe bel bağlamıştı. İhale ve plan mahkemelik olunca finansal bir giriş İBB’ye veya İETT’ye olmadı. Buradan gelmesi beklenen ve gelmeyen finansal destek ise ÖHO esnafının BELBİM tarafından yapılan Akbil ödemelerinden tahsil edilmeye başlandı. ÖHO esnafı bu süreçte çok mağdur oldu. 4-5 aylık gecikmeli ödemeler almaya başladı. İBB başkanı sayın Kadir TOPBAŞ’a sorunlar iletildi. Çözülmesi çok vakit aldı ve bu süreçte ÖHO esnafı bankaların kredi ve faiz kıskacına girdi. O günden sonra ÖHO esnafı bir türlü belini doğrultamadı. Hala bunun uzun vadeli etkisi devam etmektedir.
İETT’nin finanse etmekle görevlendirildiği ve Leventteki garaj satılamayınca ÖHO esnafının kazançlarından izinsiz olarak alınan ücretlerle yapılan metrolarda veya metrolara istinaden başka raylı sistemlerde İETT intifa sahibi olmuştur. Bu konunun tam olarak resmi boyutunu bilmemekteyiz. Fakat buradan elde ettiği hakkını İBB ile arasında 2014 yılında yaptığı bir protokolle İBB’ye devrettiğini öğrenmiş olduk.
Protokolün “Devir Bedeli Ödemeleri” başlıklı 6’ncı maddesinin 6.5’inci fıkrasında devredilen raylı sistemler için 2320 sayılı Meclis Kararı ile Protokol tarihi arasındaki sürede bahsedilen hatlardan (Bağcılar-Kabataş hattının Aksaray-Kabataş bölümü, Edirnekapı Sultançiftliği hattı, Otogar Bağcılar Kirazlı Başakşehir hatları ) elde edilen hasılat bedelinin %20’sinin İBB tarafından İETT’ye kira bedeli olarak ödeneceği hüküm altına alınmıştır. Fakat yapılan incelemeler sonrası 2011 ila 2014 tarihleri arasındaki elde edilen kira bedeline ilişkin gelir aktarımlarının yapılmadığı tespit edilmiş.
İETT bunun cevabını şu şekilde vermiş : ‘İntifa hakkının devir tarihi ile raylı sistemlerin mülkiyet devri tarihleri arasındaki kira gelirlerinin 26.04.2016 tarih ve 6770 no.lu muhasebe işlem fişi ile kayıt altına alındığı, kayıt altına alınan kira gelirlerinin 06.05.2016 tarih ve 7410 no.lu muhasebe işlem fişi ile İstanbul Büyükşehir Belediyesine olan borçlardan mahsup edilerek tahsilat işleminin gerçekleştirildiği ifade edilmiştir. Sayıştay ise söz konusu tahsilat kayıtlarının 2015 yılı sona erdikten sonra yapıldığından 2015 yılı mali tablolarında herhangi bir düzeltmeye imkân sağlamadığını belirterek 2015 yılı mali tablolarında tam, doğru ve güvenilir olarak gösterildiğine ilişkin olumlu kanaat oluşmadığını belirtmiştir.
Senelerce ÖHO esnafının kredi ve faiz dertleriyle boğuşmasına vesile olan İETT’nin metro yapımını finanse etmesi sonrası İETT intifa sahibi olduğu raylı sistem hatlarına ait gelirlerini İBB’ye devretmiş ve kiralamıştır. Fakat bunların kiralarını bile almamış veya alamamıştır. Sayıştay denetimine takılınca da tarihi geçmiş ödemeleri tahsil ettiğini veya aralarında borçlara mahsup hesaplaştıklarını ifade etmiştir. ÖHO esnaflarının senelerce dert çekmesine neden olan İETT’nin raylı sistem yapımını finanse etmesinin gelişimi ve sonucu işte bu şekildeymiş.
Ramazan Arıcı
İstanbul Üniversitesi Öğretim Görevlisi
E-Mail: ramazan.arici@istanbul.edu.tr
