Busworld Turkey 2012 Fuarı kapsamında düzenlenen panelde Afyon Kocatepe Üniversitesi Sultandağı MYO Müdürü ve TOBB Karayolu Yolcu Taşımacılığı Meclisi Akademik Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Kemal Karayormuk “Sektöre Genel Bakış; Sektörde Yaşanan Sıkıntılar, Problemler ve Çözüm Önerileri, Sektördeki Aile Firmalarının Dünü ve Bugünü” konusunda akademik bilgisini katılımcılar ile paylaştı.
Düzenlenen panele Ulaştırma, Haberleşme ve Denizcilik Bakanlığı İstanbul Bölge Müdürü Hamza Demirdelen, üretici firma temsilcileri, TOF ve TOFED yöneticileri ile sektör mensupları katıldı.
Türkiye’nin kendi gücüyle, devletten hiçbir destek almadan gelişen en önemli hizmet sektörünün karayolu yolcu taşımacılığı sektörü olduğunu dile getiren Yrd. Doç. Dr. Kemal Karayormuk, sektörde en büyük sorunun denetimsizlik olduğunu ve korsan taşımacılık, manevi tazminat, yıkıcı rekabet gibi birçok sorunun sektörü tehdit ettiğini kaydetti.
“Karayolu yolcu taşımacılığı bugün terminal işletmeciliğinden, yazıhane işletmeciliğine, otobüs işletmeciliğine kadar devlete hiçbir yükü olmayan aksine dolaylı ve dolaysız vergilerle ve sağladığı istihdam ile önemli bir sektör olarak karşımıza çıkmaktadır” diyen Karayormuk,
2008 verilerine göre Türkiye Karayolu Yolcu taşıma sektöründe yaklaşık 500 bin kişinin istihdam edildiğini söyledi. 100 km altı Karayolu Yolcu taşımacılığı yapan Y belgeli ve Taşıma Kooperatiflerine bağlı çalışan araçlar konusunda yeterli istatistik bilgisinin ise mevcut olmadığını vurgulayan Yrd. Doç. Dr. Kemal Karayormuk, “Yatırımlar ise 2008 toplam yatırımlarının % 3,5’ine karşılık gelmektedir. Sektörün toplam yatırımları 30 Milyar TL rakamlarına ulaşmıştır” dedi.
Yrd. Doç. Dr. Kemal Karayormuk, panelde yaptığı sunumunda şu konulara değindi:
Yurtiçi taşımaların yanında yurt dışı taşımalarda da Türk Otobüs firmaları var olmaktadırlar. Avrupa’ya ve komşu ülkelere seferler düzenlenmektedir. Demokrasi rüzgarlarının 1990’lı yıllarda Sovyetler Birliğinin yıkılması bu coğrafyada yeni fırsatlar yaratmıştır. Karadeniz Ekonomik İşbirliğine taraf olan Karadeniz’e kıyısı olan ülkeler bir Karadeniz kıyı otobanı ile bu bölgedeki turizm potansiyelini harekete geçirme arzuları vardır. Bu piyasada en önemli taşıma oyuncusu Türk otobüs firmaları olması muhtemeldir. Yine Ortadoğu’da esen demokrasi rüzgârları bölgeyi daha refah içine çekecek ve potansiyelini yükseltecektir.
Havayolu ve demiryolunun rekabet etkisi ve yolcu sayısını azaltacağı yeni havayolları ve havalimanlarının ve hızlı trenlerin devreye girmesi ile net olarak yansımaları görülecektir. Bu etkileri hafifletmek için yük taşımacılığında kullanılmaya başlanılan “Kombine Taşımacılık” kavramının sektörce değerlendirilmesi gerekmektedir. Yük taşımaları için bir model olan “Kombine Taşımacılık” modeli yolcu taşıma modları arasında işbirliği için iyi bir örnektir.
• Türkiye’de, küçük ölçekli işletmelerin sayısı çok yüksektir (işletmelerin %96,32’sinin çalışan sayısı 10’un altındadır) ve çoğunlukla küçük, kurumsallaşmamış, düşük maliyetli, eski ve düşük kaliteli araçlarla hizmet veren taşımacılar tarafından taşınan çok sayıda yolcu vardır.
• Bu tür işletmeler özellikle 100 km altında faaliyet göstermektedirler. Bu firmaların kurumsallaşamaması sektördeki vergi ve veri kaybına neden olmaktadır. Sektörün en dağınık ve bilinmezini 100 km altı taşıma yapanlar oluşturmaktadır.
• Bu grup sektöre yabancı sermaye girişinin önündeki en büyük engellerden biridir, kurumsallaşmayıp düşük kar marjları ile çalışan bu yapı regüle edilmeyi beklemektedir.
• Bir sektördeki en büyük 4 girişimin ciroları toplamının, o ekonomik sınıftaki toplam ciro değerine bölünmesiyle bulunan yoğunlaşma oranıdır.
• TÜİK tarafından yayınlanan “Sanayi ve Hizmet Sektörlerinde Yoğunlaşma 2008” çalışmasında karayolu yolcu taşımacılığı sektörü en düşük yoğunlaşmanın gözlendiği sınıf olmuştur.
• Bu sonuçlarda sektördeki dağınık firma yapısını destekler niteliktedir (TUİK,2010).
ULAŞTIRMA, DENİZCİLİK VE HABERLEŞME BAKANLIĞI
• Bakanlık, özellikle taşıma türü açısından Türkiye coğrafyasını temel alarak isminde denizciliğe yer vermiştir. Artık temel beklenti, özellikle Türkiye’nin kombine taşıma ihtiyaçlarına uygun bir biçimde yeni ulaştırma politikaları ve uygulamalarının belirlenmesi ve yaşama geçirilmesidir.
• Tüm taşıma türlerinde serbestleşme ve adil rekabet konusu ile birlikte, sektöre giriş düzenlemeleri, mali yeterlilik, mesleki yeterlilik ve mesleki saygınlık konulara yer verilecektir.
FIRSATLAR
• Gelişmekte olan Yerli ve Yabancı Turizm,
• AB Ulaşım Otoyolları,
• AB müktesebatında sağlanamayan ilerleme,
• Çevre Ülkelerdeki ekonomik büyüme
• Kısa mesafe yolcu taşımacılığına dönüşebilme,
• Orta Boy Otobüs üretimi,
• Kombine Taşımacılık,
• Kurumsallaşmamış bir sektör,
• E Bilet,
ÜSTÜNLÜKLER
• Noktadan Noktaya Ulaşım,
• Diğer modların tamamlayıcısı olması,
• En organize olmuş ve diğer modlara göre oturmuş ulaşım modu,
• Sürdürülebilir olması,
• Kısa mesafeli yolcu taşımada rakipsizlik,
• Çevre Dostu Motorlarla düşük karbon salınımı,
• Büyüme potansiyeli yüksek ekonomi,
TEHDİTLER
• Alternatif modlara olan devlet desteği,
• Otomobil sahipli¤inin artması:
• 10000 kişiye düşen otomobil sayısı Almanya’da 600 Türkiye’de bu oran 130 dur, ekonomik büyüme arttıkça otomobil sahipliği artacaktır.
• Alternatif taşıma modlarının gelişmesi,
• Korsan tasımacılık ve A1 belgeli taşımaların kontrolsüzlüğü,
• Manevi Tazminatlar,
• Yıkıcı rekabet,
• Maliyet baskısı ve 10 numara yağ sorunu,
• Adam Smith’in görünmez elinin çalışmaması,
• 3 ayda satılan 218 Otobüs!!!
ZAYIFLIKLAR
• Trafik güvenliği AB’den 6 kat yüksek ölümlü kaza oranı,
• Sektöre giriş engellerinin düşüklüğü,
• Şehiriçi taşımaların kapalı piyasalar olması,
• Eğitimli İnsan Kaynağı sorunu,
• Bilimsel literatür olmaması,
• Firmaların Sermaye yetersizlikleri,
• Profesyonel Sürücü Eğitim Alt Yapı Eksikliği,
• Bilet + yolculuk maliyetleri,
• Bireysel Taşımacılık,
SORUNLAR
• Bilet KDV ve Akaryakıt ÖTV yüksekliği,
• Hat Verimsizliğine neden olan uygulamalar. Firmalar arası ortak taşıma yapılamaması,
• Hat ve sefer iptali yapılamamaktadır.
• Servis araçlarında yapılan plaka tahdidi uygulamasından kaynaklı sorunlar,
• Firmalara ait cep tipi otogarlar,
• Otogar yolcu servisleri,
• Otogarlar ve Büyüklüklerinin Siyasetçilerce Belirlenmesi,
TALEP
• Bu sektörden tahsil edilmekte olan yüksek vergileri tekrar bu sektöre teşvik ve altyapı yatırımı olarak iade etmesine ve diğer taşıma modlarına sunulan başta vergisiz profesyonel akaryakıt olmak üzere muhtelif imtiyaz ve teşviklerden aynı şekilde yararlandırmasına ihtiyaç bulunmaktadır.
• Talep, kelimesi isteyen, arzu eden anlamına gelmektedir. Sektör olarak biz istemliyiz ve arzulu olmalıyız sadece devletten isteme ve arzu etme noktasında değil. Değişen dünyayı ve ekonomik parametrelerdeki değişimi öğrenmeye ve bu değişimi yönetmeye istekli olmalıyız.
TEŞEKKÜR
• TOF Genel Sektörü Sayın Nusret ERTÜRK’e,
• Aker Otobüs İşletmesi, Sayın Şevket AK’a,
• Mehmet Özkaymak, Sayın Mehmet ÖZKAYMAK’a,
• Has Turizm, Sayın Latif KARAALİ’ye,
• Tamer Otobüs, Sayın Hasan Tahsin ER’e,
• İstanbul Seyahat, Sayın Selami TIRIŞ’a,
• Köseoğlu Turizm, Sayın İbrahim KÖSEOĞLU’na,
• Topçam Turizm, Sayın Olgun DİZMAN’a,
• Özkaymak, Sayın Özkan ÖZKAYMAK’a,
• Duse Turizm, Sayın Aydın OPÇİN’e
• SEÇ, Mehmet Saip KONUKOĞLU’na, Sektöre yönelik araştırmaya gösterdikleri yakın ilgi ve destek için teşekkür ederim.